zondag 20 maart 2016

Carnaval of Holi festival?

Iedereen kent het wel: het Holi festival waarmee in India de komst van de lente wordt gevierd, maar ook de overwinning van het goede over het kwade. Dit jaar valt dit op 24 maart. Mensen werpen elkaar rijkelijk bont gekleurd poeder toe, zodat iedereen uiteindelijk dezelfde kleurrijke verschijning heeft en verschillen op basis van sociale status of religie verdwijnen in één vrolijk, kleurrijk spektakel. Iedereen is gelijk geworden.
Dit in tegenstelling tot ons carnavalsfeest, dat oorspronkelijk is bedoeld om sociale tegenstellingen om te draaien: de koopman wordt zwerver, de man wordt vrouw etcetera. De stad komt tijdelijk in handen van prins carnaval, de machtigen worden tijdelijk machteloos. Waar in het Holi festival verschillen verdwijnen, worden in het carnaval de verschillen juist bevestigd door ze om te draaien.
Wellicht past het Holi festival beter bij de nieuwe samenleving. Het is een feit dat het concept van het Holi festival ook buiten India steeds meer weerklank vindt. De Duitse organisatie Festival of Colours organiseert bijvoorbeeld festivals In heel Europa, en zelfs daarbuiten, tot en met Maleisië aan toe.


zaterdag 12 maart 2016

Boekenweek: batik in de literatuur

Batik wordt in de literatuur gebruikt als aanduiding van Indische identiteit, een belangrijk thema in de Nederlandse literatuur. Zoals in het laatste boek van Adriaan van Dis 'Ik kom terug'. In dit verhaal betrapt de moeder haar zoon als hij, nadat hij eindelijk de sleutel heeft weten te bemachtigen, een poging doet haar kist te openen:
‘ “Het is mijn kist,” krijste ze. Alsof ik dat niet wist, haar naam stond erop, in druipend witte letters, ze had hem na de oorlog uit Palembang mee naar Nederland verscheept, te log voor een dame, alleen te tillen door koelies en dan nog vroeg ie om een zweep. Zolang ik me kon herinneren stond hij in een hoek van de eetkamer onder een batik lap te smeulen.’
Overigens komt deze met batik afgedekte kist ook voor in zijn boek 'Nathan Sid'.
Hella Haasse, de bekende Indische schrijfster, verbindt haar Indische identiteit zelfs rechtstreeks aan batik:
"Altijd heb ik de neiging gehad een zo groot mogelijk aantal van de meest uitéénlopende gegevens in één verband onder te brengen; niets schenkt me een zo intens gevoel van innerlijke bevrediging als het herkennen en vervolgens onder woorden brengen van een heel complex van waarnemingen, ervaringen, indrukken, gedachten, verzinsels. Als vanzelf wordt zo een compositie dan ook qua vorm een samenstelsel van ongelijksoortige elementen: brokjes fictie, beschouwing, verslag, flash-back. Vaak vullen in een batik geometrische figuren en gestileerde plant- en bloemmotieven de beschikbare ruimte tot aan de randen van de stof, in dichte wemeling. ‘Parang Sawat’ heet zo'n typisch Javaans batik-patroon [...] Wie mijn werk kent zal misschien - hoop ik - ontdekken, dat de lust tot ‘parang sawat’ mijn Indische erfdeel is."
Batik kan ook op een andere manier gebruikt worden in de literatuur: de eerste druk luxe uitvoering van Louis Couperus' 'De stille kracht' (1900) was gebonden in een roze fluwelen batik band, een ontwerp van J.J.C. Lebeau.